[RasitTunca]

   

Hac Terimleri "Izdiba Nedir? Şavt Nedir? Remel Nedir? Hervele Nedir? Say Nedir? Tavaf Nedir? Telbiye Nedir?"

IZDIBA NEDİR? IZDIBA KAÇ ŞAVTTA YAPILIR?

Izdıba yapmak Hac amellerinden biridir ve sünnettir.Müslümanlar, sa’y ve tavaf da, ihram elbisesinin üst kısmı ridânın bir ucunu sağ koltuk altına alıp sol omuz üstüne atmasına IZDIBA denir. IZDIBA, Hanefî ve Şâfiî mezheplerinde, sonrasında sa’y yapılacak tüm tavaflarda sünnettir. (Müsned, I, 305-306; Dârimî, “Menâsik”, 28; İbn Mâce, “Menâsik”, 30; Ebû Dâvûd, “Menâsik”, 49-50; Tirmizî, “Ḥac”, 36)

Tavaf bittiğinde Izdıba da sona ereceğinden tavaf namazı kılındığında açıkta bırakılan omuz örtülür. Tavaf namazını omuz ve kol açık iken kılmak mekruhtur.

Tavaftan sonra IZDIBA’ ya devam etmek ve iki rekâtlık tavaf namazındayken IZDIBA halini devam ettirmenin dinî bir hükmü yoktur. Tavafta şavt bittiğinde Izdıba da biter. Zira güneş yakmasına maruz kalma tehlikesinin bulunması nedeniyle IZDIBA’ ya devam etmeyi mekruh olduğunu söyleyenler vardır. Sadece Şâfiî mezhebinde sahih sayılan görüşe göre tavafta olduğu gibi sa‘y esnasında da IZDIBA‘ yapmak sünnettir. Çünkü sa‘y de tavafa benzediği için onun hükmünü almalıdır.

KADINLAR IZDIBA YAPAR MI?

İhram elbisesi giymek erkeklere has olduğundan IZDIBA‘ da onları ilgilendiren bir uygulamadır.

ŞAVT - Şavt Nedir?

Şavt nedir? Şavt, Hacerülesved ’den başlayarak yine aynı yere gelinceye kadar Kâbe’nin etrafını bir defa dolaşmaya denir. Her şavtta Hacerülesved selamlanır.

Safâ tepesiyle Merve tepesi arasında gidiş gelişe de şavt denir.


REMEL NEDİR? KAÇ ŞAVT’TA YAPILIR?

Remel, Tavafa başlarken, Hacerülesved hizasına gelindiğinde başlar. Tavafın ilk üç devresinde adımları kısaltmak omuzları silkelemekle süratli ve çalımlı bir biçimde yürüme anlamındaki bir terimdir. Her şavtta, Hacerülesved selamlanır. Remel ise tavaf eda edilirken ilk üç şavtta yapılarak eda edilir.

IZDIBA ve remel, erkekler için sünnet bir ameldir. Remel, sadece kendisinden sonra sa'y edilmeyecekse yapılmaz. 

Bazı hocalar, remel yapılan şavtlarda sadece IZDIBA yapmanın sünnet olduğunu söylemiştir.  Fakat Hz. Peygamber’in IZDIBA‘ yaptığını bildiren hadis-i şerifin, tavafın tamamına, yani bütün şavtlarında IZDIBA yapılması uygun sünnete uygundur.

HERVELE NEDiR?

Hervele, sözlük anlamı olarak koşmak ya da koşar gibi süratli şekilde yürümek anlamına gelmektedir. Sefa ve Merve tepeleri arasında sa'y yaparken iki yeşil direk arasında kısa adımlar ile hızlı, canlı ve çalımlı olarak yürümektir. Hanefi mezhebin de hervele yapmak sünnet olarak bilinmektedir.

Hervele Nasıl Yapılır?

Kabe’yi tavaf ettikten sonra, Hacerülesved istilam edilerek Safa tepesine çıkılır ve sa'y yapmaya niyet edilerek tekbir, tehlil, zikir ve dua okunarak Merve'ye doğru yürünmeye başlanır. Yeşil ışıklı sütunlara gelince ise kısa adımlar ile hızlıca ya da koşmaya yakın, canlı ve çalımlı yürünerek hervele yapılır.

Hervele Nerede Yapılır?

Mekke'de Sefa ve Merve tepeleri arasında sa'y yapma esnasında yeşil ışıklar arasında yapılmaktadır.

SAY NEDiR?



Tavaf bittikten sonra say yapılmalıdır.

Safa tepesine gelinerek kıbleye doğru dönülür. “Allah’ım senin rızan için umre sa’yi yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve benden kabule eyle” diyerek niyet edilir. Eller duada olduğu gibi açılır; tekbir, tehlil ve salavat getirilerek dua edilir. Merve tepesine doğru dua ve zikir ile yürünür. Erkeklerin yeşil ışıklar ile belirlenen yerden koşar gibi hızlı adımlarla yürümesine hervele denir. Merve tepesine gelince Safa tepesindeki gibi dua ve zikirler, aynı şekilde yapılır. Safa’dan Merve’ye yürüyüşle “bir şavt, yani tur” tamamlanmış olur.

Dua ve zikirden sonra tekrar Merve’den Safa’ya doğru yürünür. Burada da erkekler, yeşil ışıklar ile belirlenen yerde koşar gibi hızlı adımlarla yürümelidir. Safa tepesine gelince Merve tepesinde yapılan dua ve zikirlerin aynısı tekrar edilir. Merve’den Safa’ya bu geliş ile ikinci şavt da tamamlanmış olur.

Bu şekilde tam olarak 7 tur yapılır. Say esnasında dua kitaplarında hazırlanmış olan Say duaları okunabileceği gibi arzu edilen şekilde de dua edilebilir. Yedinci turda Merve tepesine gelindiğinde sa’y biter. Say bitince tıraş olunup, ihramdan çıkılır.

Sayda, Hz. Hacer annemizin oğlu İsmail aleyhisselam’a su bulabilmek için girdiği arayış örnek alınmalıdır. Çünkü say sırasında Hz. İsmail’in susuzluğu idrak edilmekte, bu susuzluk ancak ilahi bir arayış ve teslimiyetle giderilmektedir.


TAVAF NEDiR?


Tavaf Nedir?

Tavaf Nedir? Tavaf sözlük anlamıyla bir şeyin etrafında dönmek veya dolaşmak anlamlarına gelmektedir. Bir şeyin etrafında dönmek veya  dolaşmak anlamına gelen tavaf; Hacer-i Esved’in hizasından başlayarak Kabe-i Muazzama’nın (sol tarafımıza alınması suretiyle) etrafında yedi defa dönmektir. Kabe’nin etrafındaki her bir dönüşe şavt denir. Yedi (7) şavt toplamda bir tavaf eder.

Hükümleri itibarı ile; farz, vacip, sünnet ve nafile olmak üzere toplamda yedi (7) çeşit tavaf vardır. Bu tavaflar şu şekildedir: “kudüm tavafı, ziyaret tavafı, veda tavafı, umre tavafı, nezir tavafı, nafile tavafı ve tahiyyetü’l mescid tavafı”
Tavafın Geçerli Olmasının Şartları

a- Niyet Etmek

Tavaf ibadetinin geçerli olabilmesi için niyet etmek şarttır. Niyet etmeden yapılan tavaf geçerli olarak kabul edilmez. Yalnızca şžafii mezhebine göre “ziyaret tavafı” ve “kudüm tavafı” için niyet şart değildir. Çünkü şžafiiler hacca niyet ederken bu tavaflara da niyet etmiş olur. Ancak bu ikisinin dışındaki diğer tavaflar için niyet etmek şarttır.

Tavaf yapacak kimsenin niyetini Hacer-i Esved hizasını geçmeden yapması gerekir. Tavaf yapmak isteyen kimse Hacer-i Esved hizasını geçtikten sonra niyet ederse, şavtı geçerli olmaz. Bundan sonra yapacağı şavt, ilk şavtı olur.

b- Tavafın Belirlenen Vakitte Yapılması

Kudüm Tavafı; hac ihramına girildikten sonra ve Arafat vakfesinden önce yapılır.

Umre Tavafı; ihrama girildikten hemen sonra yapılır.

Ziyaret Tavafı; Arafat vakfesinden sonra Kurban Bayramı’nın birinci günü fecr-i sadığın doğuşundan sonra yapılır.

Veda Tavafı; hac menasikinin tamamlanmasından sonra yapılır.

c- Tavafı Harem-i Şerif’in İçerisinde ve Kabe-i Muazzama’nın Çevresinde Yapmak

Tavafın geçerli olabilmesi için Harem-i şžerif’in içerisinde ve Kabe’nin etrafında dönülerek yapılması gerekir.

d- Tavafın En Az Dört ޞavtını Tamamlamak

Tavafın ilk dört şavtı farzdır. Tavafı yedi şavta tamamlamak ise vaciptir. Dört şavtı tamamlayan kimsenin tavafı geçerli olur ancak cezaya uğramamak için tavafın yedi şavta tamamlanması gerekir.
Tavafın Vacipleri Nelerdir?

a- Abdestli Olmak

Tavafı yapan kişinin abdestli olması gerekir. Tavaf esnasında abdesti bozulan kişi, tavafı bırakıp abdest tazeleyerek kaldığı şavttan devam edebilir.

b- Avret Mahalli Kapalı Olmak

Tavaf esnasında kadın ve erkeklerin avret yerlerini kapalı (örtülü) tutmaları gerekir.

c- Teyamün

Teyamün, sağından başlamak (yapmak) demektir. Tavaf, Kabe’nin sağından, yani sol omuz Kabe’ye dönük olarak yapılmalıdır.

d- İlk şžavt’ta Hacer-i Esved’in Hizasını Geçmeden Başlamak Gerekir

Tavafın ilk şavtına Hacer-i Esved’in hizasını geçmeden başlamak gerekir.

e- Tavafı Yürüyerek Yapmak

Gücü yetenlerin tavafı yürüyerek yapmaları gerekir. Sağlıklı olduğu halde, yahut dinen geçerli bir mazereti bulunmadığı halde tekerlekli sandalye vb. araçlarla yapılan tavaf geçerli olmaz.

f- Tavafı Hatim’in Dışından Yapmak

Tavaf, Hatim-in dışından yapılmalıdır. Hatim alanının içinden yapılan tavaf geçerli kabul edilmez. Çünkü Hatim bölgesi Kabe’nin içinden sayılır.

g- Yedi şžavta Tamamlamak

Tavafın; ilk dört şavtı farz, yedi şavta tamamlanması ise vaciptir.

h- Tavaf Namazı Kılmak

Tavafın ardından iki rekat tavaf namazı kılınmalıdır. Kılınan namazın ardından yapılacak duada Allah’a yakarmak ve Yüce Allah’tan af ve mağfiret dilemek önerilir.

TELBiYE NEDiR?

Telbiye, Lebbeyk kelimesi ile aynı kökten türemiş olup teslimiyeti ifade etmektedir. Sözlükte; “isteği yerine getirmek”, “davete icabet etmek” manasındadır. Dinimizce; “Bir emri, bir isteği yerine getirmek için buyruğu talep etmek ve o buyruğu yerine getirmek.” anlamında kullanılmaktadır.

Lebbeyk, geniş anlamıyla: “Buyur ey Rabbim huzuruna geldim, emrin üzere geldim, bedenimle, ruhumla, içimle, dışımla, zahirimle, batınımla, malımla, mülkümle, her şeyimle senin emrine amadeyim ve sana teslim oldum.” demektir.

Telbiye duası;

لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ، وَالنِّعْمَةَ، لَكَ وَالْمُلْكَ، لاَ شَرِيكَ لَكَ

“Lebbeyk Allahümme lebbeyk, lebbeyke lâ şerîke leke lebbeyk, innel hamde ve’n-ni’mete leke ve’l-mülk, lâ şerîke lek.”

Manası;

“Buyur (emret) Allah’ım! Emrine amadeyim buyur! Senin hiçbir ortağın yoktur. Emrine amadeyim buyur! Şüphesiz hamd sana mahsustur. Nimet de mülk de senindir. Senin hiçbir ortağın yoktur.”

Telbiye Okumanın Fazileti

İhram giyilip telbiye getirildikten sonra artık ihram yasakları başlamıştır. İhram niyet ve telbiye ile başlar. Telbiyenin çok söylenmesi, hac ve umrede vaktin boşa geçirilmediğine işaret eder. Telbiyenin az söylenmesi ise, zikrin azlığına, malayani ve günahın çokluğuna sebep olur.

Sehl İbn Sa’d [radiyallahu anh] anlatmıştır: “Rasûlullah [sallallahu aleyhi vesellem] buyurdular ki:

“Telbiyede bulunan hiçbir Müslüman yoktur ki, onun sağında ve solunda bulunan taş, ağaç, sert toprak onunla birlikte telbiyede bulunmasın. Bu iştirak (sağ ve solunu göstererek) şu ve şu istikamette arzın son hududuna kadar devam eder.” [Tirmizi]

Bu hadisle haccın haşmetinin, manevi değerinin müstesna bir azamet taşıdığını anlamaktayız.

Telbiyeyi Yüksek Sesle Söylemenin Gereği ve Fazileti

Hz. Ebu Bekr [radiyallahu anh] anlatıyor:

Rasûlullah’a [sallallahu aleyhi vesellem], “Hangi hac daha faziletlidir?” diye soruldu.

Efendimiz [sallallahu aleyhi vesellem]

“Yüksek sesle telbiye getirilip, kurban kesilerek yapılan hac.” diye cevap verdi.” [Tirmizi]

Telbiye haccın alametlerindendir.

Nitekim Efendimiz [sallallahu aleyhi vesellem] şöyle buyurmuştur:

“Cebrail, bana gelip, ashabıma, yanımda bulunanlara telbiyede seslerini yükseltmelerini emretmemi bana söyledi ve ‘Yâ Muhammed! Telbiyede seslerini yükseltmelerini ashabına emret! Çünkü bu haccın alâmetlerindendir!’ dedi” [Ahmed b Hanbel]

Not: Bayanlar, telbiye ve tekbir getirirken, dua ederken seslerini yükseltmezler. Özel gününde olan hanımlar da niyet ve telbiye getireceklerdir. Getirmemeleri halinde ya mikatın (ihram sınırı) dışına çıkmaları veya kurban kesmeleri gerekir.